Britanska novinarka Vendi Mur napisala je istoriografsku priču o britanskim humanitarkama Veri Houm, koja je bila poznata kao Džek, i Evelini Haverfild Iv, u knjizi “Džek i Iv”. Ovo ljubavna priča govori o dve žene koje u vreme Prvog svetskog rata, ponesene humanitarnim porivima, stižu i u Srbiju.
Vera Houm, poznata kao Džek, napustila je glumačku karijeru da bi postala šoferka i mehaničarka Emeline Pankherst, dok je Evelina Haverfild bila klasična lepotica, kćerka škotskog barona i četrnaest godina starija od Džek. Upoznale su se 1908. godine, zaljubile se, živele zajedno i bile istaknute sifražetkinje. Prvi svetski rat osetile su kao poziv da i same služe uzvišenijem cilju. Džek i Iv su stupile u misiju Bolnice Škotlanđanki namenjenoj Srbiji i ubrzo se našle na našem tlu. Iv je u nezamislivim uslovima pomagala da se uspostave i vode bolnice za ranjenike i obolele od tifusa, dok je Džek postala vozač sanitetskog vozila i pod paljbom artiljerije i pušaka dovozila ranjenike s prvih linija fronta. Zajedno su dokazale da žene mogu sve što i muškarci, bilo da voze ambulantna kola, vode vojne bolnice, postanu ratni zarobljenici ili da nose oružje. Odlučne da budu svoje, ostale su doživotne partnerke.
Vendi Mur, izvrsna, neposredna i smela spisateljica, koristi njihovu priču kao sočivo kroz koje sagledava učešće žena u Prvom svetskom ratu, tokom kojeg su mnoge stradale deleći sudbinu srpskih vojnika. Zanimljivo je da Dom zdravlja u Bajinoj Bašti nosi ime po Evelin Haverfild, ženi koja je srce dala za Srbiju i njenu siročad. Evelin je bila među prvim medicinskim sestrama koje su pritrčale u pomoć ranjenoj Srbiji. Kada je Austrougarska 1914. godine napala ratovima već iscrpljenu Srbiju, ona se našla na čelu Misije škotskih žena koje su došle u pomoć našoj zemlji.
Bila je u svakodnevnom kontaktu sa ranjenim vojnicima i bolesnicima. Brzo savlađuje osnovu srpskog jezika i potpuno se saživljava sa novom sredinom i njenim narodom. Ostalo je zapamćeno da je u vreme nestašice hrane znala da se preobuče u odelo seljanke, ode na pijacu, proda nešto od svog ličnog zlatnog nakita i za dobijene pare kupi ranjenicima najneophodnije namirnice. I sve tako dok je imala šta da proda. Zbog nemačke invazije početkom 1916. godine Evelin napušta Srbiju i vraća se u Englesku gde izveštava o stanju u Srbiji. Sredinom iste godine sa Florom Sands, koja je ovekovečena u knjizi “Naš brat” Luiz Miler, osniva Fond prečasne Eveline Haverfild i majora Flore Sands za pomoć srpskim vojnicima i zarobljenicima. Godine 1919. Evelin se vratila u Srbiju, zemlju koju je smatrala domom. Preminula je 21. marta 1920. godine. Sahranjena je kao jedina neosveštana osoba u porti crkve Svetog proroka Ilije u Bajinoj Bašti.
Knjigu “Džek i Iv” Vendi Mur možete pronaći u svim knjižarama Delfi, Laguninim klubovima čitalaca, onlajn knjižari delfi.rs, kao i na sajtu laguna.rs.
